Kościół Ducha Świętego (Heilig-Geist-Kirche) Schramberg (Baden-Württemberg)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Drugi katolicki kościół w Schrambergu, pod wezwaniem Ducha Świętego, został poświęcony 5 października 1914 roku. Jako instrument tymczasowy zostały zamontowane 4-głosowe organy firmy Walcker z Ludwigsburga. W wyniku działań wojennych oraz późniejszego kryzysu w Niemczech mały instrument służył aż przez 10 lat. 6 maja 1924 roku została podpisana umowa z firmą Gebrüder Späth z Ennetach na budowę 24-głosowych organów. Koszt budowy miał wynieść około 20 tysięcy marek. Według umowy budowa organów miała zakończyć się na początku 1925 roku. W międzyczasie organmistrz poprosił, aby termin oddania instrumentu przedłużyć do Zielonych Świątków. Wraz z prośbą przedstawił zmiany w przyjętym kosztorysie, polegającym na niewielkich przeróbkach oraz rozbudowie dyspozycji. Koszt tych zmian miał wynieść dodatkowe 900 marek. I tego terminu nie udało się dotrzymać, ponieważ jeszcze w październiku 1925 roku instrument nie był gotowy. Prace udało się zakończyć dopiero w połowie listopada, kiedy dokonano oficjalnego odbioru.

Instrument w Schrambergu był 322. dziełem Späthów. Organy uzyskały finalnie 35 głosów i są wzorowym instrumentem swojej epoki, schyłkowego romantyzmu. Uwagę zwraca jeszcze duża liczba głosów 8-stopowych, ale również pojawienie się już głosów alikwotowych. Ciekawy jest układ głósów językowych. W sekcji Hauptwerku nie ma żadnego takiego rejestru, a w manuale żaluzjowym aż trzy, które wraz z realnym połączeniem Supere pozwalają na wykonywanie francuskiej, angielskiej oraz amerykańskiej muzyki organowej. Widać tutaj echa tzw. reformy alzackiej, będącą dziełem m.in Emila Ruppa oraz Alberta Schweitzera. Warty uwagi jest również rejestr Harmonieflöte 8', będący jednym z najcichszych rejestrów w instrumencie. Organy posiadają 7 wiatrownic stożkowych obsługiwanych pneumatyczną trakturą. Hauptwerk obsługują 2 wiatrownice: górna i dolna, a Schwellwerk trzy: dwie, między którymi jest przejście do strojenia rejestrów językowych, oraz trzecia, znajdująca się obok wcześniej wspomnianych, na której znajdują się rejestry: Vox celest 8', rejestry 4', 2' i alkowotowe. W prospekcie znajdują się głosy: Principal 16', Oktavbass8' i Principal 8'. Prawdziwą ciekawostką jest stół gry. Nad dwoma klawiaturami manuałowymi znajdują się włączniki głosów, a ponad nimi ich nazwy na porcelanowych tabliczkach. Po dwóch stronach manuałów znajdują się o wiele większe wyciągane włączniki wolnych kombinacji. Do dyspozycji pozostaje m.in. pedał Crescenda, który dublowany jest przez podwójną dźwignię ręczną, umieszczone po dwóch stronach stelaża klawiatur manuałowych. Organy zasila wielki miech pływakowy, umieszczony pod szafą ekspresyjną. Ciśnienie powietrza wynosi: 125 mm słupa wody dla Hauptwerku i pedału oraz 95 mm dla Schwellwerku. Wysokość stroju wynosi 439 Hz przy 15 stopniach Celsjusza.

Kiedy w sąsiednim kościele NMP były przebudowywane słynne organy Walckera, organmistrz przeprowadzający te prace, Johannes Goebel z Rexingen bei Horb, przedstawił parafii kosztorys gruntownego czyszczenia oraz zmian w dyspozycji, polegającej na neobarokizacji dyspozycji. Finalnie, z powodu problemów finansowych organmistrz gruntownie wyczyścił instrument za kwotę 720 marek niemieckich. 4 lata później odbył się gruntowny remont instrumentu wykonany przez tego samego orgnamistrza za kwotę 2300 marek.

Kolejne prace zostały przeprowadzone w związku z remontem wnętrza kościoła w 1962 roku. Polegały one na przebudowie prospektu, tj. usunięciu drewnianych medalionów na dużych polach piszczałkowych i przemalowaniu całości.

Na początku lat 90. stan instrumentu wymagał prac renowacyjnych. Już wtedy uznano wysoką wartość instrumentu, ponieważ w ciągu całego swojego istnienia jego dyspozycja nie została ani razu przebudowana, co w landzie Badenia-Wirtembergia przy instrumentach romantycznych jest sporą rzadkością. W związku z tym w latach 1992-1994 instrument został gruntownie wyremontowany przez firmę Vleugels z Hardheim, która miała na koncie podobne realizacje (Stadthalle w Görlitz czy Heidelberg). Podczas prac największym zadaniem była rekonstrukcja prospektu organowego, reszta elementów została pieczołowicie odrestaurowana.

Dziś organy firmy Gebrüder Späth wraz z gruntownie odrestaurowanym instrumentem Eberharda Friedricha Walckera z 1844 roku tworzą wspaniały muzyczny obraz miasta Schrambergu, które jest znane nie tylko między wzgórzami Schwarzwaldu ale także w całych Niemczech.


Budowniczy
Gebrüder Späth
Opus
322
Rok zakończenia budowy
1925
Liczba głosów
35  (33)
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
Hauptwerk Schwellwerk 
1. Principal 16'1. Bourdon 16'1. Prinzipalbass 16'
2. Principal 8'2. Hornprincipal 8'2. Violonbass 16'
3. Gamba 8'3. Viola 8'3. Subbass 16'
4. Gedeckt 8'4. Quintatön 8'4. Zartbass 16' (tr.)
5. Harmonieflöte 8'5. Konzertflöte 8'5. Oktavbass 8'
6. Gemshorn 8'6. Nachthorn 8'6. Cellobass 8' (tr.)
7. Salicional 8'7. Aeoline 8'7. Posaune 16'
8. Dolce 8'8. Vox coelest 8'
9. Oktav 4'9. Prestant 4'
10. Rohrflöte 4'10. Zartflöte 4'
11. Oktav 2'11. Quint 2 2/3'
12. Mixtur 3-4f. 2 2/3'12. Piccolo 2'
13. Terz 1 3/5'
14. Fagott 16'
15. Trompete 8'
16. Clairon 4'
Pomoce
Połączenia: II/I, II/P, I/P, Super I/P, Super I, Sub I, Super II, Sub II, Super II/I, Sub II/I
Włączniki pod I manuałem: Tutti, I Komb., II Komb., Auslöser, Handregister ab, Zungen ab, Auslöser
Dźwignie nożne: I Man. Normallage ab, II Man. Normallage ab, dźwignia żaluzji, Crescendo (także jako podwójna dźwignia ręczna)
Tremulant manuału II
Stół gry

Stół gry

Włączniki I wolnej kombinacji

Włączniki I wolnej kombinacji






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
"Die Späth-Orgel in der Heilig-Geist-Kirche zu Schramberg - Festschrift zur Restaurierung der Orgel", Schramberg-Sulgen 1994.
Oględziny własne oraz rozmowa z organistą Rudim Schäferem.
Autor
Bartosz Skop


Ostatnia modyfikacja: 2021-04-01 08:23:16