Katedra Polowa Wojska Polskiego Warszawa (mazowieckie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Pierwsza wzmianka o organach w Katedrze Polowej pochodzi z 1700 roku, kiedy to dokonano restauracji starych organów. Instrument został wcześniej zainstalowany przez zakonników ze zgromadzenia pijarów, którzy byli w tym kościele do 1834 roku. Nie jest do końca wyjaśniony los tych organów.

Organy obecnie znajdujące się w Katedrze Polowej znajdowały się wcześniej w protestanckim kościele Łaski w Kamiennej Górze. Zostały wykonane w warsztacie wybitnego organmistrza Ignacego Mentzla. Prace budowlane trwały w latach 1724-1729. W 1882 roku firma Schlag und Sohne gruntownie przebudowała instrument (między innymi wprowadzenie Dźwigni Barkera i całkowita zmiana brzmienia) zostawiając tylko oryginalny, późnobarokowy z regencyjnymi dekoracjami prospekt. W 1905 roku kolejnej przebudowy dokonała firma Wilhelma Sauera zmieniając trakturę II i III manuału na czysto pneumatyczną. W 1952 roku organy zostały translokowane do kościoła garnizonowego (dzisiejsza Katedra Polowa) przez organmistrza Antoniego Grygorcewicza. Od tamtego roku instrument stał się bardzo wadliwy i trudny w eksploatowaniu. Remonty przeprowadzone w latach 1964-1970 i 1990-1991 polegały głównie na próbach przywrócenia pełnej sprawności mechanizmu instrumentu, do czego w końcu nie doszło. W organach Mentzla był zbudowany także w balustradzie chóru niemy pozytyw w kształcie dwugłowego heraldycznego orła cesarskiego. Niestety konstrukcja ta została zniszczona w trakcie działań wojennych.

Z każdym rokiem stan organów się pogarszał. Traktura stawała się coraz bardziej niewydolna, kolejne rejestry trzeba było unieruchamiać ze względu na całkowity brak możliwości ich używania (w sumie wyłączonych rejestrów było 10). Stan zabytkowej szafy był na tyle zły, że groziło to budowlaną katastrofą. 

W 2005 roku Biskup Polowy powołał specjalną Radę do Spraw Renowacji Organów. Oględziny i ekspertyzy były dokonywane między innymi przez: Wiktora Łyjaka, Zygmunta Kamińskiego, Andrzeja Kamińskiego, Dariusza Zycha czy przedstawicieli Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Jednak decydującym głosem w sprawie renowacji organów miał ksiądz Jan Chwałek. Przeprowadził on szczegółowe analizy dotyczące organów i stanowczo odrzucił pomysł wybudowania nowych organów w starej szafie a także "zachowawczego remontu" bez ingerencji w zmianę wadliwej traktury. Wysunął on koncepcję, żeby trakturę przebudować na system całkowicie mechaniczny z elektrycznym sterowaniem rejestrów, oraz z modyfikacją dyspozycji, co finalnie dało organom większy charakter uniwersalności brzmienia.

Po uzyskaniu dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasta Stołecznego Warszawy, zbiórkom parafian a także dzięki prywatnym sponsorom - rozpoczęto wielki remont organów. Prace obejmowały między innymi:

  • całkowitą restaurację zabytkowego prospektu włącznie z ręcznym odmalowaniem i wzmocnieniem konstrukcji i zabezpieczeniem przed drewnojadami;
  • przeprowadzenie generalnego remontu całego chóru muzycznego z wylaniem całkowicie nowej posadzki;
  • wykonanie nowej stalowej konstrukcji nośnej wiatrownic;
  • wykonanie nowych wiatrownic klapowo-zasuwowych;
  • wykonanie nowej szafy ekspresyjnej z żaluzjami i mechanizmem sterującym;
  • zakup elementów traktury mechanicznej i elektrycznej;
  • zakup nowych głosów i niektórych piszczałek do uzupełnienia ubytków w głosach instniejących.

Podczas przebudowy poszerzono skalę organów w manuałach do g3, a w pedale do f1, podzielono instrument na strony C i Cis, zmieniono układ wiatrownic tak, aby był łatwy dostęp do każdej z nich. Prace remontowe przeprowadziła firma Kamińskich. a renowacja prospektu została wykonana w zespole konserwatorskim Dom Sztuki pod kierownictwem Katarzyny Fili-Makowieckiej i Mariusza Makowieckiego.

Części potrzebne do przeprowadzenia remontu były zamówione w dwóch niemieckich firmach: Laukhuff i Killinger (głosy językowe).

Organy o charakterystyce brzmienia romantycznej z cechami uniwersalizmu. Prospekt zabytkowy, ręcznie malowany, z licznymi dekoracjami snycerskimi i rzeźbami aniołów, złocony, dziewięcioosiowy, pięciowieżowy o falującym konturze. W zwieńczeniu znajduje się rzeźba gołębicy przedstawiającej Ducha Świętego w glorii promienistej (przed 1952 rokiem Oko Opatrzności Boskiej). Labia piszczałek prospektowych grawerowane. Traktura gry mechaniczna, połączeń elektryczna i rejestrów elektryczna z systemem Setzer. Stół gry wbudowany centralnie w szafę organową, grający siedzi tyłem do ołtarza. Na organach regularnie odbywają się koncerty organowe. 


Budowniczy
Ignacy Mentzel
Rok zakończenia budowy
1729
Liczba głosów
52
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
elektryczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
Hauptwerk Hinterwerk Schwellwerk 
1. Prinzipal 16'1. Bourdon 16'1. Lieblich gedact 16'1. Majorbass 32'
2. Bourdon 16'2. Prinzipal 8'2. Geigend prinzipal 8'2. Prinzipalbass 16'
3. Prinzipal 8'3. Portunal 8'3. Konzertflote 8'3. Subbas 16'
4. Holzflote 8'4. Gedact 8'4. Aeoline 8'4. Violonbass 16'
5. Gemshorn 8'5. Salizet 8'5. Vox coelestis 8'5. Gambenbass 16'
6. Gambe 8'6. Oktave 4'6. Oktave 4'6. Quintbass 10 2/3'
7. Oktave 4'7. Traversflote 4'7. Flauto dolce 4'7. Oktavbass 8'
8. Hohlflote 4'8. Oktave 2'8. Nasat 2 2/3' *8. Bassflote 8'
9. Spitzflote 4'9. Quinte 1 1/3' *9. Blockflote 2' * 9. Cello 8'
10. Quinte 2 2/3'10. Kornet 5 Fach (ab c) 8' *10. Terz 1 3/5' *10. Oktavbass 4'
11. Oktave 2'11. Zimbel 3 Fach 1'11. Mixtur 2-4 Fach 2 2/3'11. Mixtur 4 Fach 4'
12. Mixtur 4-5 Fach 1 1/3'12. Klarinette 8'12. Fagott 16' *12. Posaune 16'
13. Trompete 8'13. Oboe 8'13. Trompete 8' **
14. Clairon 4' *
Pomoce
Połączenia: I-P, II-P, III-P, II-I, III-I, III-II
Tremolo II, Tremolo III
Setzer, Wałek Crescendo
Rohrenglocke G-g1 (sterowane w pedale i w manuale III)
Przypisy
*) głos dodany
**) nowe rezonatory
Fragment kontuaru

Fragment kontuaru

Zbliżenie prospektu

Zbliżenie prospektu

Ozdobnie grawerowane labia piszczałek

Ozdobnie grawerowane labia piszczałek

Piszczałki sekcji Schwellwerk

Piszczałki sekcji Schwellwerk

Piszczałki sekcji Hinterwerk

Piszczałki sekcji Hinterwerk

Traktura

Traktura






Źródło
Oględziny własne i rozmowa z organistą
Autor
Kazimierz Salik


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:15:24

Kościół Matki Bożej z Lourdes (marianów) (Warszawa) - 25 głosów
Kościół Matki Bożej Anielskiej (OO. Franciszkanów-Reformatów - Wierzbno) (Warszawa) - 28  (27 ) głosów
Kościół św. Antoniego z Padwy (franciszkanów-reformatów) (Warszawa) - 22 głosów