Kościół św. Marii Magdaleny i Niepokalanego Poczęcia NMP (franciszkanów) Przemyśl (podkarpackie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Prospekt organów pochodzi prawdopodobnie z ok. 1780 roku, gdyż wtedy zawarto umowę ze snycerzami Barzyckim i Duńczewskim na jego budowę. W latach 1886–1887 Jan Śliwiński ze Lwowa zbudował w starej szafie nowe organy. Miały one trakturę mechaniczną i wiatrownice stożkowe oraz 14 głosów obsługiwanych przez jeden manuał i pedał. Stół gry umieszczony był na podwyższeniu z boku szafy organowej. Dyspozycja organów Śliwińskiego była następująca:

Manuał Pedał
Bourdon 16’ Contrabas 16’
Pryncypał 8’ Subbas 16’
Waldhorn 8’ Flauto 8’
Amabilis 8’  
Quintatona 8’  
Oktawa 4’  
Dolce 4’  
Flet major 4’  
Quinta 3’  
Piccolo 2’  
Mixtura 2 chórowa  

 

W 1928 r. firma Dominika Biernackiego z Włocławka rozbudowała instrument do 17 głosów. Traktura gry i rejestrów była nadal mechaniczna, natomiast stół gry został rozbudowany o drugi manuał oraz zamontowany został silnik elektryczny z dmuchawą. W tym samym roku chór muzyczny został odnowiony przez firmę Emila Giebultowicza. Dyspozycja uległa zmianie:

Manuał I Manuał II Pedał
Bourdon 16’ Gedakt 8’ Contrabas 16’
Pryncypał 8’ Vox Coel. 8’ Subbass 16’
Waldhorn 8’ Quintatona 8’    Flauto 8’
Amabilis 8’ Flet major 4’  
Oktawa 4’ Nasard 2 2/3’  
Dolce 4’ Piccolo 2’  
Kwinta 2 2/3’    
Mixtura 2x    

Urządzenie dodatkowe: Dzwonki szt. (manuał II) 

 

Kolejnej przebudowy dokonał Wacław Biernacki w 1949 r. Pierwotny projekt zakładał powiększenie instrumentu do 39 głosów, jednak z powodu strat wojennych, złej jakości dostępnych surowców oraz niewystarczającej ilości funduszy postanowiono go odrzucić. Z powodu braku miejsca dla chóru parafialnego oraz ze względu na duże okno na chórze rozdzielono szafę organową na dwie części, a kontuar umieszczono na środku chóru. Dobudowano Tremolo. Zaślepiono dźwignię do kalikowania, pozostawiono jedynie uchwyt dla kalikanta. Zmieniono też trakturę instrumentu na pneumatyczną i zwiększono liczbę głosów do 24, w tym 23 realnych. Dobudowano m.in. głosy językowe (Trąbkę 8’ wykonaną przez Biernackiego oraz Fagot 16’ pochodzenia niemieckiego), Szarf 3x 1’ oraz trzeci chór do Mikstury. Ponadto usunięto Kontrabas 16’ z sekcji pedału, ponieważ zajmował zbyt dużo miejsca, i przerobiono go na Violonbas 8’. Dyspozycja organów po tych pracach była następująca:

Manuał I Manuał II Pedał
Bourdon 16’ Prync. skrz. 8’    Subbas 16’
Pryncypał 8’ Gedakt 8’ Oktawbas 8’
Rurflet 8’ Amabilis 8’ Violonbas 8’
Gamba 8’ Vox Coel. 8’ Chorałbas 4’
Kwintaton 8’ Flet major 4’ Fagot 16’
Oktawa 4’ Nasard 2 2/3’ Trompet 8’ (tr. I)
Dolce 4’ Piccolo 2’  
Kwinta 2 2/3’    Szarf 3x 1’  
Mixtura 3x 2’    
Trompet 8’    

 

W latach 70. XX w. dokonano remontu wnętrza kościoła. Przemalowano wtedy wiele cennych zabytków, m.in. szafę organową. Ostatnich zmian w samym instrumencie dokonał w latach 80. XX w. Stanisław Karpecki z Przemyśla. Ponieważ prace wykonane były wadliwie, do dziś skutkują złym stanem instrumentu. Objęły one zmianę traktury rejestrów na elektropneumatyczną, przebudowę stołu gry oraz zmiany w dyspozycji: przerobienie głosu Pryncypał Skrzypcowy z 8’ na 4’, usunięcie jednego z chórów 8’ głosu Vox Coelestis i zastąpienie go chórem 4’, całkowite usunięcie głosu Szarf 3x 1’ i zastąpienie go głosem Cymbel 3x ⅔’ oraz przeintonowanie głosu Fagot 16' i likwidacja transmisji Trąbki do pedału. Zmiana traktury rejestrów z pneumatycznej na elektropneumatyczną po dłuższym czasie spowodowała znaczącą niestabilność energetyczną całości instrumentu.

W maju 1993 r. rozpoczęły się prace naprawczo-konserwatorskie. W 2015 r. nastrojenia instrumentu oraz napraw dokonał Grzegorz Tetlak z Rzeszowa. Rok później wystąpiły nieszczelności na wskutek wzmożonej eksploatacji i znacznie spadło ciśnienie powietrza w organach, przez co występują problemy związane z działaniem traktury pneumatycznej oraz stabilnością stroju. Obecnie [01.2022] instrument wymaga gruntownego remontu. Występują awarie mieszków i klawiatur. Oryginalne części wykonane przez Jana Śliwińskiego, które przetrwały do dziś, to m.in. miech klinowy oraz wszystkie głosy organowe. Zachowany został również, chociaż zaślepiony w latach 50. XX w., mechanizm urządzenia do kalikowania.

Instrument o 24 głosach i romantyczno-uniwersalnej charakterystyce brzmienia. Jeden miech magazynowy z dmuchawą firmy Laukhuff. Prospekt organowy późnobarokowy, dwuczęściowy, trzysekcyjny. Układ głosów chromatyczny. 

Skala manuałów: C-f3. Skala pedału: C-d1.


Budowniczy
Jan Śliwiński
Rok zakończenia budowy
ok. 1887
Stan instrumentu
Dostateczny
Liczba głosów
24
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Bourdon 16'1. Gedekt 8'1. Subbas 16'
2. Pryncypał 8'2. Amabilis 8'2. Wiolonbas 8'
3. Rurflet 8'3. Pryncypał Skrzypcowy 8' 33. Oktawbas 8'
4. Gamba 8'4. Vox Coelestis 8'[+4']4. Chorałbas 4'
5. Kwintaton 8'5. Flet 4'5. Miksturbas 3x
6. Oktawa 4'6. Nasard 2 2/3' 46. Puzon 16' 6
7. Dolce 4'7. Pikolo 2'
8. Kwinta 2 2/3'8. Szarf 3x 1' 5
9. Mikstura 2-3x 2' 1Dzwonki2
10. Trąbka 8' 2
Pomoce
Połączenia: I/P, II/P, Super II/P, II/I, Super II/I, Super I
Urządzenia dodatkowe: automat pedału, dwie wolne kombinacje, żaluzja manuału II (sterowana mechanicznie), Crescendo, Tremolo (na sekcje manuałów I i II), wyłącznik głosów językowych
Wyłączniki kolektywne: Piano, Forte, Tutti
Przypisy
1) głos stoi częściowo w sekcji manuału I, a częściowo w szafie ekspresyjnej manuału II
2) głos dobudowany na dodatkowej wiatrownicy na gzymsie
3) faktycznie Pryncypał 4'
4) głos kryty
5) faktycznie Cymbel 3x ⅔'
6) głos niekompletny (C-H). Rezonatory skrócone o połowie nominalnej długości. Niegdyś od oktawy małej następowała transmisja Trąbki 8'
Stół gry

Stół gry

Trąbka 8'

Trąbka 8'

Puzon 16'

Puzon 16'

Dzwonki

Dzwonki

Miech

Miech

Prospekt przed przebudową

Prospekt przed przebudową






Źródło

Oględziny własne
Informacje własne i dawnych organistów
Kroniki klasztorne
Zachowane umowy na prace Jana Śliwińskiego, Dominika i Wacława Biernackich


 Opis przeredagowany i uzupełniony w oparciu o publikację: M. Babnis, Kultura organowa Galicji, Słupsk 2012, s. 485.

Autor
Mateusz Kuczkowski


Ostatnia modyfikacja: 2022-08-25 16:48:50

Kościół św. Antoniego z Padwy (reformatów) (Przemyśl) - 8 głosów
Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne (Przemyśl) - 12 głosów
Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela i Wniebowzięcia NMP (Przemyśl) - 44 głosów