Kościół Matki Bożej Różańcowej (OO. Dominikanów) Poznań (wielkopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Instrument zbudowany został w 1911 roku przez znaną krakowską firmę Kazimierza Żebrowskiego dla kościoła Bożego Ciała i klasztoru OO. Dominikanów we Lwowie. Pierwotnie miał on 34 głosy rozmieszczone pomiędzy 3 manuały oraz pedał. W instrumencie zastosowano wiatrownice typu stożkowego oraz pneumatyczną trakturę gry i rejestrów. Jego dyspozycja utrzymana była w duchu romantyzmu i przedstawiała się następująco:

Manuał I Manuał II Manuał III Pedał
Stentor solo gamba 8’ *    Geigenprincipal 8’    Concertflöte 8’ Principalbass 16’
Stentor flöte 8’ * Salicet 8’ Aeoline 8’ Co[nt]rabass 16’
Serafon 8’ * Flöte major 8’ Vox coelestis 8’    Violonbass 16’
Tuba mirabilis 8’ * Portunal 8’ Clarinette 8’ Subbas 16’
Bourdon 16’ Fagot 8’ Quintadena 8’ Contrafagot 16’
Prinzipal 8’ Spitzflöte 4’ Flöte travers 4’ Octavbass 8’
Salitional 8’     Violoncello 8’
Gemshorn 8’   Campanellae  
Röhrflöte 8’      
Bourdonal 8’      
Octava 4’      
Flöte minor 4’      
Cornette 4f - 4’      
Mixture 4f - 2 ⅔’      
Piccolo 2’      

*) głos wysokociśnieniowy

W latach powojennych instrument został rozebrany, a jego części (część głosów, wiatrownice) przewieziono do kościoła Matki Bożej Różańcowej (OO. Dominikanów) w Poznaniu, gdzie znajduje się obecnie. Niestety precyzyjna data translokacji nie jest znana. Reszta części, które nie zostały przewiezione do Poznania (m.in. kontuar) została użyta przy budowie instrumentu w filharmonii we Lwowie.

Podczas przenosin instrumentu do Poznania nie zostały przewiezione niektóre głosy, m.in głosy wysokociśnieniowe, część głosów 8’ i 16’ oraz stół gry o 3 manuałach. W latach 60. została podjęta decyzja o montażu instrumentu na podzespołach przywiezionych ze Lwowa. W roku 1963 o. Romuald Zmaczyński zamówił nowy stół gry w firmie Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka. Na rachunku za tę pracę jest mowa o remoncie kontuaru, w rzeczywistości jednak firma Rajkowskiego wykonała nowy, dwumanuałowy stół gry. Prace montażowe wykonała firma Józefa Cynara z Wrocławia. Wiadomo, że zakończyły się one w 1970 roku.

Po przebudowie instrument stracił swój romantyczny charakter. Firma Cynar wstawiła wiele głosów wysokostopowych, co sprawiło, że instrument zyskał modny w tamtych czasach charakter Orgelbewegung nawiązujący do epoki baroku. Zastosowano także stół gry o dwóch manuałach, a nie trzech, jak to było oryginalnie. Z wiatrownic manuałów II oraz III zbudowano jedną, większą sekcję manuału II, który został zamknięty w szafie ekspresyjnej. Instrument został pomniejszony, ma obecnie 32 głosy (pierwotnie 34). Głosy zostały rozmieszczone na stożkowych wiatrownicach firmy Żebrowski, zasilanych przez dwa miechy pływakowe firmy Cynar. Miechy te napędza dmuchawa firmy Laukhuff umieszczona w pomieszczeniu obok chóru.

Po roku 2000 firma Jana Drozdowicza z Poznania dokonała kolejnej przebudowy instrumentu. Podczas prac został usunięty pneumatyczny stół gry Rajkowskiego, który zastąpiono elektrycznym kontuarem z instrumentu cyfrowego “Eminent”. Traktura pneumatyczna została zastąpiona elektro-pneumatyczną. Został dobudowany także głos Fagot 16’ w sekcji pedału.

Instrument rozmieszczony jest w dwóch symetrycznych szafach organowych, które utrzymane są w stylu współczesnym. Rozmieszczenie sekcji w szafach (patrząc od prezbiterium):

  • lewa szafa – sekcja manuału I oraz głosy Principal 16’ i Fagot 16’ z sekcji pedału;
  • prawa szafa – sekcja manuału II w szafie ekspresyjnej oraz pozostałe głosy z sekcji pedału. 

Skala manuałów: C-g3; skala pedału: C-f1.


Budowniczy
Kazimierz Żebrowski
Rok zakończenia budowy
1911
Stan instrumentu
Dobry
Liczba głosów
32
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Pryncypał 8' Ż1. Burdon 16' Ż?1. Pryncypał 16' Ż
2. Burdon 8' Ż2. Flet kryty 8' Ż2. Subbas 16' Ż
3. Gamba 8' Ż3. Kwintadena 8' Ż3. Kwinta 10 2/3' C
4. Oktawa 4' Ż4. Salicet 8' Ż4. Oktawa 8' Ż
5. Flet otwarty 4' Ż5. Unda maris 8' Ż5. Flet 8' C
6. Kwinta 2 2/3' C6. Pryncypał 4' Ż6. Chorałbas 4+2' C
7. Oktawa 2' C7. Flet Rurkowy 4' Ż?7. Mixtura 4f. C
8. Flet 2' C8. Sesquialtera 2f. C8. Fagot 16' D
9. Flageolet 1' C9. Flet leśny 2' C
10. Mixtura 4f. [2 2/3'] Ż10. Kwinta 1 1/3' C
11. Trompet 8' * 11. Piccolo 1' C
12. Acuta 4f. C
13. Klarnet 8' Ż
Pomoce
Połączenia: I-Ped, II-Ped, II-I, Sub II-II
6 wolnych kombinacji typu Setzer
Rejestry zbiorowe: PP, P, MF, F, FF, T
Tremolo manuału II
Szafa ekspresyjna manuału II
Przypisy
Ż – głos K. Żebrowskiego
C – głos J. Cynara
D – głos J. Drozdowicza
*) faktycznie Obój 8'
Stół gry

Stół gry






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Archiwum po firmie organmistrzowskiej Tadeusza Rajkowskiego we Włocławku, teczka Rachunki, Rachunek nr 2/63 z 29 czerwca 1963 r.
S. Kaliberda, Органи Лвова і Галичини, Lviv 2014, s. 38-41
o. W. Kapeć OP, Organy i organiści w polskich klasztorach dominikańskich od XIII do XX w., Lublin 1998, s. 147
Oględziny własne
Serdeczne podziękowania dla Pawła Pasternaka za udostępnienie informacji historycznych.
Zdjęcia: Piotr Woźniak
Autor
Tomasz Barcik


Ostatnia modyfikacja: 2019-07-27 08:40:01

Kościół Świętego Krzyża (Górczyn) (Poznań) - 49 głosów
Kościół Najświętszego Zbawiciela (Poznań) - 49 głosów
Bazylika Kolegiacka św. Stanisława Biskupa parafii NMP Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny (Fara) (Poznań) - 43 głosów