Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” Nowy Sącz (małopolskie)

Idea obecności organów w Małopolskim Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu splata się z pełną rozmachu rozbudową siedziby tej instytucji, zrealizowaną w ostatnich latach ubiegłego stulecia z inicjatywy jej twórcy i dyrektora, Antoniego Malczaka. Od tamtej chwili reprezentacyjna sala obiektu pełni wiele funkcji: regularnie odbywają się w niej seanse filmowe i spektakle teatralne oraz organizowane są różnego rodzaju wydarzenia gromadzące dużą liczbę uczestników, nierzadko o charakterze międzynarodowym. Jednocześnie wnętrze to uzupełnia brak w mieście sali filharmonicznej. Każde z wymienionych zadań wymaga nie tylko specyficznego ukształtowania przestrzeni, ale również odpowiedniego wyposażenia. Nieodzownym atrybutem współczesnej sali koncertowej jest obecność dużych organów, umożliwiających zarówno wykonywanie szerokiego repertuaru solowego, jak też współdziałanie z orkiestrą symfoniczną. Takiego instrumentu nie mogło zatem zabraknąć i w sądeckim Sokole. Organy to jednak nie tylko największy, najbardziej złożony i imponujący możliwościami brzmieniowymi, ale w konsekwencji również najdroższy instrument muzyczny. Ten właśnie fakt spowodował konieczność poszukiwania rozwiązania na miarę możliwości finansowych inwestora. W wyniku konfrontacji wstępnych szacunków z rzeczywistością trzeba było niestety wykluczyć zaprojektowanie i zbudowanie zupełnie nowych organów, w pełni dostosowanych do sytuacji przestrzennej oraz ekstremalnie trudnych uwarunkowań akustycznych sali im. Lucjana Lipińskiego. W konsekwencji w 2005 r. zapadła uwarunkowana ekonomicznie decyzja o zakupie i przystosowaniu do nowych warunków organów skonstruowanych niemal 50 lat wcześniej w kościele św. Łukasza w niemieckim Lampertheim przez znaną firmę Walcker z Ludwigsburga. Wiele elementów tego 41-głosowego instrumentu, w tym wszystkie (klapowo-zasuwowe) wiatrownice, stół gry oraz większość piszczałek zostało wykorzystanych w procesie montażu organów w Małopolskim Centrum Kultury „Sokół”. Założenia brzmieniowe oraz dostosowaną do nowej funkcji dyspozycję instrumentu opracował prof. Ireneusz Wyrwa, architektoniczny kształt prospektu organowego jest dziełem dr. Marka Kozienia, projektanta całości wystroju sali, a wykonawcą prac była krakowska firma IN PLENUM PL, działająca w kooperacji z organmistrzem Mieczysławem Klonowskim z Katowic. Inauguracja organów miała miejsce w listopadzie 2007 roku.

Dostosowanie parametrów brzmieniowych instrumentu do przestrzeni zupełnie pozbawionej rezonansu spowodowało konieczność wprowadzenia szeregu zmian w jego konstrukcji oraz zespole brzmieniowym. W 2016 roku podjęto decyzję o modernizacji instrumentu w MCK „Sokół”. Prace, profesjonalnie i sprawnie przeprowadzone przez doświadczoną węgierską firmę Pécsi Orgonaépítő Manufaktúra Kft., miały bardzo szeroki zakres. Wymiana traktury gry na elektryczną i przemieszczenie stołu gry w obszar widowni zaowocowały bezpośrednim kontaktem grającego ze słuchaczami i brzmieniem instrumentu. Nietuzinkowe rozwiązanie, jakim jest umieszczenie stołu gry na okrągłej obrotowej platformie, to nie tylko oszczędność miejsca, ale również swoboda grającego w wyborze optymalnej pozycji. Rezygnacja z traktury mechanicznej pozwoliła jednocześnie na usunięcie z podestu organowego wielu elementów konstrukcyjnych, stanowiących dotąd przeszkody akustyczne, oraz umożliwiła reorganizację wnętrza organów i istotne przesunięcie ich zespołu brzmieniowego w kierunku publiczności. Usprawniono system powietrzny i dokonano wymiany miechów stabilizujących ciśnienie powietrza w najbardziej obciążonych wiatrownicach, przejętych z instrumentu Walckera, zwiększając tym samym ich wydajność. Dokończona została wymiana rejestrów, których brzmienie w nowych warunkach akustycznych było niesatysfakcjonujące, w tym większości głosów językowych. Instalacja nowego elektronicznego systemu sterującego trakturą gry i rejestrów otworzyła przed grającym niedostępne wcześniej możliwości, np. niezależnego przyporządkowywania widocznej w prospekcie, charakterystycznie brzmiącej horyzontalnej trąbki (Trompette en chamade) do dowolnej sekcji brzmieniowej, dołączania rejestrów pedałowych do manuału głównego oraz zapamiętywania własnej gry i jej automatycznego odtwarzania, dzięki czemu organista może posłuchać wykonanego przez siebie utworu w dowolnym czasie i z dowolnego miejsca w sali. Ukoronowaniem prac była ponowna intonacja całego instrumentu, spajająca 3253 piszczałki tworzące 51 rejestrów w harmonijnie brzmiącą całość. Najważniejszym skutkiem wprowadzonych modyfikacji jest jednak istotne poszerzenie palety kolorystycznej organów i znacząca poprawa ich wybrzmiewania w trudnej przestrzeni akustycznej sali im. Lucjana Lipińskiego.

Przebudowane organy w Małopolskim Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu to obecnie, mimo zachowania wielu elementów o kilkudziesięcioletniej historii, instrument bardzo nowoczesny, oferujący wykonawcy imponujące spektrum barwowe i szeroki zakres dynamiki oraz szereg bardzo użytecznych urządzeń pomocniczych, wykonanych w technologii na miarę naszych czasów.

Skala manuałów: C-g³; skala pedału: C-f¹.