Kościół św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty Biesiadki (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Organy piszczałkowe w kościele parafialnym pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Biesiadkach pochodzą z 1962 roku. Zostały wybudowane przez firmę Biernackich z Krakowa.

Fragmenty kroniki parafialnej z budowy:

28 II 1960 – pierwsza wzmianka o budowie nowych organów:
„Budowanie(?) opinii- remont starych czy budowa nowych organów – jedziemy do Porąbki Uszewskiej i Jadownik zobaczyć tam nowe organy i potym decyzja co do nas ”

Warto wspomnieć, że instrumenty w Jadownikach (37 głosów), jak i w Porąbce Uszewskiej (31 głosów) zbudowała w 1958 roku firma Biernackich (źródła podają nazwisko Wacława Biernackiego).

22 V 1960
„Budowa nowych organów- zebranie po kilku gospodarzy z każdej gromady, rozważenie sprawy – ks. Proboszcz przedstawia sprawę nowych organów – tylko pojedyncze głosy nie
zdecydowane – zapada decyzja Rady Parafialnej – Budujemy nowe organy /p. ogłoszenia str 278/”

11 XII 1960
„Zbiórki na organ – W każdą ostatnią niedzielę miesiąca składają parafianie ofiary na organ, każda gromada na listy”

Kolejne wzmianki pojawiają się w 1962 roku:

16 II 1962 – Rozpoczęcie montażu organów,
„ (…) pierwsze roboty stolarskie, miech, przewody dmuchawy i podstawy manuałów”

17 IV 1962 – Zakończenie montażu organów
„Nowe organy; montaż i prace koło organu ukooczono we W. Wtorek - za tym prace trwały 30 dni z przerwami od 6 II do 17 IV. Organy wykonała firma Biernacki – Kraków Franciszkaoska 4. (…) Organ elektryczny 12to głosowy – dwa manuały, pedał, napęd – elektrowentylator –motor na łożyskach kulkowych – b. cicho „chodzi”

Koszt organu – 12 głosów a 24 tyś zł – 288 tyś zł + przywóz, auta, różne pomoce, utrzymanie pracowników = razem 300 tyś zł.

Organy ukończono w W. Wtorek – kiedy zagrają? Pierwszy raz na Gloria w Wielki Czwartek na Mszy Św. „Wieczerzy Paoskiej” – bardzo piękny moment. Poświęcenie później”

30 VII 1962 – trwają przygotowania do poświęcenia organów w Biesiadkach.
„Przygotowano 1300 „zaproszeń” i „gwoździ” Otrzymali je wszyscy parafianie, tzn. małżeostwa i młodzież od 18 lat oraz rozesłano do parafian poza parafią, przebywających bliżej i dalej- Adresów dostarczyły nam rodziny (…)” Zaproszenia roznosiły m.in. dzieci - przyjęli je niemal wszyscy. „Uroczystośd ustalono z ks. Biskupem na niedzielę 19/VIII”

19/VIII 1962
„Uroczystość poświęcenia organów. Poświęcenia organów dokonał J. Exc. Ks. Biskup Karol Pękala w asystencji ks. Dziekana Jana Rzepki, prob. z Wojnicza, Kan. Hon. Kap. Katedr. Ks. Dziekana Jana Skalskiego z Czchowa ”

W uroczystościach uczestniczył też Dominik Biernacki, przedstawiciel firmy, i ks. Pawełczyk z Tarnowa. Tego dnia zebrano aż 75 tys. zł na pokrycie
kosztów budowy instrumentu. Niedługo po poświęceniu na parafię nałożono grzywnę w kwocie 1500 zł za nielegalną organizację uroczystości.

W 1970 roku remont organów przeprowadził Stanisław Ziaja z Chmielnika k. Rzeszowa1, były pracownik firmy Wacława Biernackiego.

W 2002 roku remont organów przeprowadził Kazimierz Plewa z Nowego Sącza, wtedy też posrebrzono piszczałki prospektowe.

Choć wybudowano nowe organy, stanęły one jednak w starszej szafie – pozostałości po dawnym instrumencie, który mógł zbudować Antoni Sapalski w II połowie XIX wieku. Prospekt został wykonany w tradycji barokowo-klasycystycznej. Organy te były remontowane w 1919 roku, o czym świadczy znaleziony na wewnętrznej stronie starej szafy organowej wpis dokonany ołówkiem: "Reperowany Strojony w r. 1919, 24 Września; Bronisław Markiewicz, organmistrz ze Lwowa2. Jednak już w 1931 r. wspomniano, że były w lichym stanie3, a ok. 1949 roku nadal wymagały restauracji. Z tego samego roku pochodzi informacja, że instrument nie posiadał klawiatury pedałowej4. Stan organów uległ poprawie po strojeniu w sierpniu 1951 roku5. Zapewne ich ostatnią modyfikacją był montaż dmuchawy elektrycznej przed budową obecnego instrumentu.

W sumie organy liczą 12 głosów rozdzielonych na trzy sekcje: manuału I, manuału II i pedału. Mają jeden miech pływakowy, do którego powietrze pod ciśnieniem dostarcza nieco już zużyta elektryczna dmuchawa organowa, pochodząca z organów Tadeusza Rajkowskiego zbudowanych w 1983 roku w tarnowskim kościele św. Józefa. Została ona wstawiona do organów podczas ostatniego remontu, który przeprowadził w 2013 roku Kazimierz Plewa z Nowego Sącza, stale odtąd opiekujący się instrumentem. Miech wraz z dmuchawą umieszczone są w wieży kościoła. Przy okazji remontu zmieniono ich połączenie na elastyczne, w miejsce sztywnego konduktu drewnianego, a także umieszczono dmuchawę na gumowych amortyzatorach, celem zmniejszenia hałasu i drgań.

Instrument ma elektro-pneumatyczną trakturę gry i rejestrów. Stół gry jest wolno stojący (grający siedzi bokiem do prezbiterium, mając je po swojej lewej stronie). Całe organy liczą 874 piszczałki grające (drewniane oraz metalowe: ze stopu ołowiu z cyną i z blachy cynkowej) oraz prospektowe srebrzone piszczałki nieme. Dyspozycja organów powstała w oparciu o tradycję romantyczną i nie wyróżnia się od innych organów budowanych przez firmę Biernacki.

Ciekawostką jest, że manuał II ma dodatkową najwyższą oktawę piszczałek dla realnej realizacji połączenia „Super M.II-M.I”.

Przypisy:

1 Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (dalej ADT), sygn. ARz 119, ankieta dotycząca organów.
2 Bronisław Markiewicz urodził się w 1874 roku. Był uczniem Jana Śliwińskiego ze Lwowa. W 1896 roku otworzył własny zakład w Tarnowie, a po 1912 roku wrócił do Lwowa, gdzie działał jeszcze w latach 30. XX wieku. Na terenie diecezji tarnowskiej zbudował organy w Dąbrowie Tarnowskiej i Zwierniku. Zob. M. Babnis, Kultura organowa Galicji, Słupsk 2012, s. 386.
3 ADT, akta parafii Biesiadki, Protokół z dnia 20.05.1931 r. w Biesiadkach – przy oddaniu majątku kościelnego ks. Feliksowi Pudełce.
4 ADT, sygn. WK VII/2, akta wizytacji dziekańskich dekanatu czchowskiego.
5 ADT, akta parafii Biesiadki, Protokół z wizytacji dziekańskiej dokonanej w dniu 6.06.1951.


Budowniczy
Wacław Biernacki
Rok zakończenia budowy
1962
Liczba głosów
12
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
elektro-pneumatyczna
Traktura rejestrów
elektro-pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Pryncypał 8'1. Salicet 8'1. Subbas 16'
2. Bourdon 8'2. Vox coelestis 8'2. Fletbas 8'
3. Oktawa 4'3. Flet 4'
4. Flet 4'4. Pikolo 2'
5. Mikstura 3ch.5. Sesquialtera 2ch.
Pomoce
Połączenia: M.II-M.I, Super M.II-M.I, Subo M.II-M.I, M.I-P, M.II-P
Automat pedałowy, Crescendo, Tremolo dla całego instrumentu (usunięte)
Registry zbiorowe: Piano, Forte, Tutti.
Przypisy
Vox coelestis 8' – rejestr dwurzędowy: jeden rząd transmitowany z Salicetu 8’, piszczałki drugiego zaczynają się od c.
Pikolo 2' – głos pryncypałowy.
Najniższe piszczałki Sesquialtery 2ch. w rzędzie kwintowym są kryte.
Stół gry

Stół gry

Piszczałki sekcji manuału I

Piszczałki sekcji manuału I

Piszczałki sekcji manuału II

Piszczałki sekcji manuału II

Zaproszenie na poświęcenie organów

Zaproszenie na poświęcenie organów






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Łukasz Tryba, Rys historyczny organów Wacława Biernackiego w Biesiadkach na podstawie kroniki parafialnej, [w:] Hosanna 2/2015 (tam też szczegółowa bibliografia)
Autor
Łukasz Tryba


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:15:40