Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa Olsztyn (warmińsko-mazurskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Imponujacy kościół NSPJ został wzniesiony w latach 1901-1903 wg projektu architekta Fritza Heitmanna. W chwili powstania kościół znajdował się na granicy miasta, a za nim roztaczały się pola uprawne. Już w październiku 1903 roku zarządcy kościoła otrzymali kosztorys firmy Vitalisa Stange z Braniewa na budowę małych, tymczasowych organów. Dyspozycja tego instrumentu miała wyglądać nastepująco:

I. Manual (C-f3) II. Manual (C-f3) Pedal (C-d1)
Bordun 16' Geigen Principal 8'    Subbass 16'
Principal 8' Portunalflöte 8' Violon 16'
Viola di Gamba 8'    Aeoline 8' Cello 8'
Gedact 8' Flöte 4'  
Rohrflöte 4'    
Octave 4'    
Mixtur 2-3fach 22/3'    

Mechanische Register:

Manualcoppel II zu I M., Pedalcoppel zum I Manual, Fortezug, Pianozug, Calcant.

Organy miały posiadać 3 wiatrownice stożkowe (po jednej dla każdej sekcji), jeden miech magazynowy oraz trakturę pneumatyczną. Całość kosztować miała 3376 marek.

Nie wiadomo czy instrument został zbudowany. Jeśli tak, to służył on do ok. roku 1915, kiedy podjęto decyzję o budowie nowych organów, odpowiednich dla tek wielkiej kubatury świątyni. Nowe organy w 1916 roku zbudowała firma Orgelbauanstalt Bruno Goebel z Królewca. Swój instrument oznaczyła numerem opusowym 328. Nowe organy posiadały 44 głosy (39 realnych + 5 transmisji), 3 manuały, trakturę pneumatyczną i wiatrownice stożkowe. Manuały II i III zamknięte były w szafach ekspresyjnych, przy czym manuał III z braku miejsca w nawie głównej umieszczony został w nawie północnej. Wolnostojący stół gry znajduje się centralnie przed szafą organową. Organista siedzi przodem do instrumentu.

Goebel ze swoim opus 328 wprowadził na tereny Prus Wschodnich pewne nowinki techniczne. Po pierwsze są to jedne z pierwszych organów z wiatrownicami upustowymi. Poza tym Goebel, kształtując materię brzmieniową tych organów, uwzględnił postulaty Alberta Schweitzera oraz postanowienia tzw. reformy alzackiej (te uwzględniane były już przez firmę Wittek z Elbląga m.in. przy budowie organów dla olsztyńskiego kościoła garnizonowego). I tak instrument, w porównaniu do wcześniejszych w regionie, z romantycznymi dyspozycjami, posiada rozjaśnione brzmienie przy dostatecznym zachowaniu jego masy (głosów podstawowych). Jedną z ciekawostek jest brak mikstury w głównym manuale (pojawia się ona dopiero w manuale II). Inną ciekawostką są rozwiązania przy połączeniach oktawowych. Superoktavkoppel III z I powoduje przeniesienie o 1 oktawę w I manuale a dodanie do tego rejestru Super III podnosi brzmienie o drugą oktawę w górę, pozostawiając poprzednie. W efekcie manuał III ma połączenie z manuałem I na 4 oktawach: sub, unison, super I oraz super II. Intonacja poszczególnych rejestrów instrumentu jest bardzo dobrze dopasowana do kubatury świątyni.

W 1945 roku organy szczęśliwie uniknęły zniszczenia (podobnie jak wszystkie kościoły w Olsztynie), mimo to instrument został w pewnym stopniu zdeawstowany. W latach 50. organy wyremontowała firma Biernackiego z Warszawy, a w latach 70. firma Włodzimierza Truszczyńskiego, który wymienił oryginalną klawiaturę pedałową na radialną. W 1999 roku rozpoczął się kolejny remont organów, tym razem przez organmistrza Andrzeja Kowalewskiego z Braniewa, który przeciągając prace, próbował naruszyć zachowaną materię brzmieniową. W 2001 roku, po dosć wydłużającym sie okresie prac, organmistrza odsunięto i dalsze prace zlecono firmie Adama Nawrota z Wronek przy konsultacji Mariana Nawrota i nadzorze konserwatorskim mgr Mariana Dorawy. Zakończenie renowacji nastąpiło w roku 2004.

Na chwilę obecną organy są w dobrym stanie technicznym, lecz niektóre ich części wymagają już remontu. Nieczynna jest żaluzja manuału II. Sporym utrudnieniem w grze jest zawodna, bardzo opóźniająca traktura (na to ''schorzenie'' cierpią praktycznie wszystkie pneumatyczne instrumenty firmy Goebel, której pneumatyka jest bardzo problematyczna), szczególnie w manuale III z racji oddalenia od stołu gry.

Dużym atutem tych organów jest zachowanie praktycznie w całości w oryginalnym stanie. Obecnie instrument jest używany jedynie do celów liturgicznych. Wcześniej pełnił funkcje edukacyjne oraz czasem koncertowe.

 

 


Budowniczy
Bruno Goebel
Opus
328
Rok zakończenia budowy
1916
Stan instrumentu
Dobry
Liczba głosów
44  (39)
Liczba klawiatur
3+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
Schwellwerk Schwellwerk 
1. Bordun 16'1. Lieblich Gedeckt 16'1. Dulciana 16'1. Principal 16'
2. Principal 8'2. Principal amabile 8'2. Principal 8'2. Subbass 16'
3. Gedeckt 8'3. Portunal 8'3. Konzertflöte 8' 3. Violonbass 16'
4. Quintatön 8'4. Rohrflöte 8' 4. Aeolina 8' 4. Salicet 16' *
5. Gemshorn 8'5. Dolce 8' 5. Schalmey 8' 5. Octavbass 8' *
6. Gamba 8'6. Salicional 8'6. Vox coelestis 8' 6. Bassflöte 8' *
7. Jubalflöte 8'7. Prestant 4' 7. Rohrflöte 4'7. Cello 8' *
8. Octave 4'8. Traversflöte 4' 8. Nassard 2 2/3'8. Octave 4' *
9. Flöte 4'9. Piccole 2' 9. Waldflöte 2' 9. Posaune 16'
10. Rauschquinte 2 fach10. Mixtur 2-4 fach 10. Terz 1 3/5'
11. Cornett 3-5 fach11. Tuba 8'11. Harmonia aetheria 3-5 fach
12. Trompete 8'12. Clarinette 8' **
Pomoce
Połączenia: Pedalkoppel I, Pedalkoppel II, Manualkoppel II z I, Manualkoppel III z I, Manualkoppel III z II, Superoktavkoppel II z I, Superoktavkoppel III z I, Superoktavkoppel III, Suboktavkoppel III z I, Suboktavkoppel II z I
Kombinacje: I Freie Kombination, II Freie Kombination, Piano, Mezzoforte, Forte, Tutti, Auslöser
Inne: Handregister ab, Tremolo, Pedały żaluzji dla II i III manuału, pedał Crescendo
Przypisy
*) transmisje
**) labialny
Stół gry

Stół gry

Tabliczka budowniczego

Tabliczka budowniczego

Piszczełki sekcji manuału I

Piszczełki sekcji manuału I

Najwyższe piszczałki sekcji manuału III

Najwyższe piszczałki sekcji manuału III

Zbliżenie prospektu

Zbliżenie prospektu

Umiejscowienie manuału III

Umiejscowienie manuału III






Źródło
Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. 518/2 (brak numeracji stron).
http://organy.art.pl/instrumenty.php?instr_id=390, dostęp: 2.11.2015.
Oględziny własne
Autor
Bartosz Skop


Ostatnia modyfikacja: 2021-03-31 20:25:27

Konkatedra św. Jakuba Apostoła (Olsztyn) - 42 głosów
Konkatedra św. Jakuba Apostoła – organy małe (Olsztyn) - 13 głosów
Kościół ewangelicko-augsburski Chrystusa Zbawiciela (Olsztyn) - 16 głosów