Kościół św. Jakuba Apostoła Opatowiec (świętokrzyskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Obecny kościół parafialny w Opatowcu został zbudowany przed 1470 r. Do XIX w. był własnością dominikanów.

Organy, z których do dziś zachował się późnomanierystyczny, pięciosiowy prospekt sekcji głównej z dodanymi wtórnie aneksami, będącymi reliktami pierwotnego pozytywu przedniego, zbudowane zostały ok. 1670 r. W tymże roku z Opatowca do Gidel (gdzie znajduje się również klasztor dominikanów) wezwano organmistrza Tomasza, który rozpoczął tam budowę nowego instrumentu. Był on też zapewne twórcą organów w Opatowcu. Instrument był przebudowywany w XVIII w. W 1825 r. na chórze w nawie głównej umieszczono pozytyw sprzed 1821 r., przeniesiony z Kaplicy Różańcowej, gdyż wielkie organy nie nadawały się do użytku z powodu złego stanu technicznego. W 1847 r. przeprowadzono remont tego pozytywu. Z inwentarza z tego roku pochodzi informacja, że organy miały 14 głosów i dwa miechy. W 1853 r. zostały wyremontowane, a pozytyw zwrócono do kaplicy na nowo zbudowany chór muzyczny (dziś już nieistniejący). W 1888 r. napisano o organach następująco: Organ wielki na Kościele o 12 głosach i dwóch miechach zwyczajnych. Niegdyś ten Organ posiadał pozytywek i głosy pedałowe ale dziś już nie istnieją.

Między 1892 a 1895 r. nowy instrument o 13 głosach, trakturze mechanicznej i wiatrownicach stożkowych zbudował Jan Szymański z Warszawy, lokując go w zachowanej szafie organowej. Zapewne wtedy usunięto z balustrady chóru dwudzielny pozytyw, jego człony umieszczając po bokach szafy organowej. W 1959 r. remont tego instumentu przeprowadził Wacław Biernacki. W ankiecie Ośrodka Dokumentacji Zabytków z 1971 r. zachowała się dyspozycja organów z tego czasu, niestety bez oznaczenia stopażu głosów i podziału na sekcje. Hipotetycznie rekonstruując ten podział, można przyjąć, że wyglądała ona następująco:

Manuał I Manuał II Pedał
Pryncypał [8'] Viola da gamba [8']    Subbas [16']
Salicjon [8'] Eolina [8'] Oktawbas [8']
Bourdon [8'] Gemshorn [8']  
Octawa [4'] Fugara [4']  
Superoctawa [2']       
Flet [4']    
Mixtura    


W 1978 r. organy przebudował Stanisław Wilewski z Nockowej. W ramach tych prac wykonano nowy miech i stół gry oraz zmieniono trakturę na pneumatyczną. 

Obecnie organy pozostają nieczynne od ok. 20 lat. Stół gry został odłączony, a klawiatura pedałowa zdemontowana.


Budowniczy
Jan Szymański
Liczba głosów
14
Liczba klawiatur
2+P
Traktura gry
pneumatyczna
Traktura rejestrów
pneumatyczna
Dyspozycja instrumentu
Manuał IManuał IIPedał
1. Gemschorn 8'1. Flet 4'1. Subbas 16'
2. Salicet 8'2. Bordon 8'2. Fletbas 8'
3. Aeolina 8'3. Fugara 4'3. Oktawbas 8'
4. Gamba 8'4. Pikolo 2'
5. Princypał 8'5. Mixtura 3-ch
6. Oktawa 4'
Pomoce
Połączenia: Kop. Ped I, Kop. Ped II, Kop II-I, Super II-I, Subo II-I, Super I
Urządzenia dodatkowe: crescendo, tremolo
Registry zbiorowe: Piano, Forte, Tutti
Stół gry

Stół gry






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Narodowy Instytut Dziedzictwa, wypis z ankiety dotyczącej organów
Wiktor Łyjak, Organy w archidiakonacie warszawskim w XVII wieku - mity i fakty, [w:] Mazowsze 2002, s. 136-137
Piotr Rosiński, Zabytkowe organy w województwie kieleckim, Warszawa-Kraków 1992, s. 222-223
Zdjęcie prospektu: Marek Sztorc
Autor
Paweł Pasternak


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:15:15