Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (kościół Szpitala Uniwersyteckiego, dawniej Szpitala św. Łazarza) Kraków (małopolskie)

Prospekt

Prospekt

Opis Instrumentu

Barokowy kościół wzniesiony został w latach 1634-1682 jako świątynia klasztorna karmelitów bosych. Po sprzedaży klasztoru w 1787 r. utworzono tutaj szpital połączony z placówką medyczną prowadzoną przez siostry Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo (szarytki).

W dniu 23 sierpnia 1854 r. ówczesna przełożona, s. Konstancja Szmurło, zawarła umowę z krakowskim organmistrzem Antonim Sapalskim na wybudowanie 8-głosowych organów kosztem 3000 zł polskich. Budowa instrumentu o trakturze mechanicznej i wiatrownicach klapowo-zasuwowych zakończyła się w październiku 1854 roku. Był on remontowany ok. 1876 r. oraz w latach 80. XX wieku, jednak rezultaty podejmowanych prac były krótkotrwałe, skoro w 1891 r. zwrócono uwagę na jego zły stan techniczny.

Piszczałki prospektowe Pryncypału 8’, zarekwirowane podczas pierwszej wojny światowej, zostały uzupełnione dopiero w 1938 r. przez Stanisława Żebrowskiego z Krakowa, który wstawił do prospektu przedłużone piszczałki Quinty 3’. W miejsce wybrakowanego głosu kwintowego organmistrz planował wstawić Piccolo 2’, o czym świadczyła tabliczka w stole gry. Zamiaru jednak nie zrealizował. Prawdopodobnie Żebrowski usunął też Super Oktawę 2’, zastępując ją Eolą 8’, przy czym część piszczałek nowego głosu umieścił na stożkowej wiatrownicy-dostawce. Odtąd dyspozycja organów przedstawiała się następująco:

Manuał
Pryncypał 8’
Flet major 8’
Eola 8’
Oktawa 4’
Travers flet 4’
Piccolo 2’ *

Pedał
Subbas 16’
Oktawbas 8’

*) 19 piszczałek głosu Quinta 3'

W 1950 r. opiekę nad kościołem przejęli księża misjonarze. Od lat 60. XX w. instrument pozostawał nieczynny. Co więcej, nie wyposażono go w dmuchawę elektryczną.

Pierwsze kroki zmierzające do wyremontowania organów poczyniono w kwietniu 1989 roku. Program prac opracowano w październiku tegoż roku, a niedługo później (w grudniu) instrument został przekazany do Pracowni Konserwacji Zabytkowych Organów w Krakowie. W marcu 1990 r. dotychczasowy program poddano korekcie, zakładając rekonstrukcję pierwotnej dyspozycji w oparciu o zachowany kontrakt. Prace kosztowały 60 milionów złotych i zakończyły się w czerwcu 1990 roku. Przy organach byli zatrudnieni następujący specjaliści:

  • kierownik pracowni Kazimierz Czepiel,
  • organmistrz Jan Jamróg,
  • stolarze organowi: Mieczysław Janowiec, Marek Ropka, Leszek Kowalik i Ryszard Kądziołka,
  • piszczałkarze: Stanisław Batko i Stanisław Matuszczyk, 
  • prof. Jan Jargoń jako konsultant.

Komisyjny odbiór odnowionego i zrekonstruowanego instrumentu miał miejsce 21 czerwca 1990 roku. Po wielu latach milczenia organy zabrzmiały po raz pierwszy 1 lipca tegoż roku. Obecna dyspozycja jest zgodna z treścią oryginalnej umowy z 1854 roku.

Instrument 8-głosowy, o trakturze mechanicznej i wiatrownicach klapowo-zasuwowych, z wbudowanym stołem gry o 1 manuale (C-c3) i pedale (C-g).

Prospekt organowy architektoniczny, o cechach neobarokowych i neoklasycystycznych, jednosekcyjny, trójpolowy.

Organy są typowym przykładem niewielkich instrumentów budowanych przez A. Sapalskiego. 


Budowniczy
Antoni Sapalski
Rok zakończenia budowy
1854
Liczba głosów
8
Liczba klawiatur
I+P
Traktura gry
mechaniczna
Traktura rejestrów
mechaniczna
Dyspozycja instrumentu
ManuałPedał
1. Pryncypał 8'1. Subbass 16'
2. Flet major 8'2. Pryncypał bass 8'
3. Oktawa 4'
4. Flet hohl 4'
5. Quinta 2 2/3'
6. Super oktawa 2'
Stół gry (stan przed remontem)

Stół gry (stan przed remontem)

Prospekt (stan przed remontem)

Prospekt (stan przed remontem)

Stół gry

Stół gry






Opis na medal

Powyższy artykuł został uznany przez Redakcję jako wzorcowy. Jest to szczególne wyróżnienie dla profesjonalnych opisów instrumentów: opartych o bogatą bibliografię oraz wizję lokalną, posiadających wyczerpujący i ciekawy opis, udokumentowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości oraz powstałych z dbałością o szczegóły. Opis posiadający to wyróżnienie jest wzorem dla wszystkich innych i powinien być przez nie naśladowany. Potwierdza również wiedzę i umiejętności autora w zakresie analizy budowy instrumentu.




Źródło
Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie na Stradomiu: dokumentacja remontu organów, protokoły, kronika kapelanii szpitalnej;
Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Krakowie: umowy z organmistrzami, korespondencja urzędowa.
Autor
Piotr Matoga


Ostatnia modyfikacja: 2017-02-07 19:12:43

Kościół NMP Matki Kościoła (Prądnik Biały) (Kraków) - 29 głosów
Kościół Najświętszego Imienia Maryi (pijarów – Rakowice) (Kraków) - 13 głosów
Kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu (OO. Franciszkanów-Reformatów – Bronowice Wielkie) (Kraków) - 27 głosów